Troje 1184 VC
We schrijven het jaar 1184 VC. Agamemnon staat op de top van een heuvel in de ingang van zijn koninklijke tent voorover gebogen over een tafel met kaarten en strijdplannen. Hij is moe na een strijd van bijna 10 jaar van Grieken tegen Trojanen. Samen met een aantal generaals, waaronder Odysseus en een paar strategische raadgevers: Auditmemnon en Riskmemnon.
Ze luisteren naar Riskmemnon, die juist met zijn vinger staat te zwaaien. “Ik heb samen met een aantal officieren en adjudanten een onderzoek gedaan. We zijn vannacht tot dichtbij de muur geslopen en hebben vastgesteld dat de muren te dik zijn om te breken en de poorten te stevig om te rammen. Ook zijn de wachters continue alert en staan vele boogschutters boven op de kantelen. Een frontale aanval lijkt geen goede strategie.” Hoewel Agamemnon wijzer was geworden van dit advies, was het niet persé het advies waarop hij hoopte.
Dan vult Auditemnon aan dat hij het verhaal van Riskmemnon kan bevestigen vanuit zijn aanvullend eigen onderzoek.
Agamemnon kijkt de kring van generaals en adviseurs rond. Dan zegt Riskmemnon die niet alleen kijkt naar risico’s, maar ook naar kansen: “Als we nou eens met een list binnen de muren van Troje konden komen”. Odysseus vult hij aan: “Ja, een aantal moedige strijders, die ongezien binnen komen en dan de poorten voor de grote strijdmacht openzetten.”
Riskmanagers worden niet zelden vooral als lastig ervaren. Ze leggen vaak de vinger op een zere plek of stellen lastige vragen. Dat geldt ook vaak voor Compliance officers, Quality officers en auditors. Leiders luisteren liever naar een advies over hoe iets wél kan, kijk daar kan de koning iets mee … En was dat advies nou zo wezenlijk anders? En toch kwam enkel Odysseus met het (ook risicovolle) plan in de geschiedenisboekjes terug.
Het is voor risicomanagement van belang om op een genuanceerde manier naar risico’s én kansen te kijken en duidelijk te maken dat die manier van kijken veel kan opleveren en dat het de kans op succes zal vergroten. Ook hier is het echter de toon die de muziek maakt.
Breda 1590
Tijdens de Tachtigjarige oorlog was Breda bezet door de Spanjaarden en voerden zij een schrikbewind over de stad net als in de rest van de ‘opstandige’ lage landen.
Maurits van Nassau was de Odysseus van dit verhaal en gaf opdracht tot een van de grootste morele overwinningen tijdens die tachtig jarige oorlog. De schipper die regelmatig met zijn turfschip de turf naar het kasteel van Breda bracht was een bekend gezicht voor de Spanjaarden. Hij was al heel vaak gecontroleerd en nooit was er iets gevonden, dus was men gestopt met zoeken: een vriendelijke groet was voldoende om de waterpoort voor hem open te maken en hem binnen te laten varen. Maurits en deze schipper zagen ook kansen en zij bedachten het plan dat onder de turf veel soldaten de stad binnengesmokkeld konden worden. Eenmaal binnen was de stad zo terugveroverd.
George Santayana 1905 en lessen voor risico managers
Van de van oorsprong Spaanse Filosoof Jorge Santayana is de wereldberoemde uitspraak “Wie de geschiedenis niet kent is gedoemd ze te herhalen”.
Een wijsheid die aan strategen en risicomanagers goed besteed is: veel van wat mogelijk kan gebeuren heeft al eens plaatsgevonden. Als je die geschiedenis kent, waarom blijven we ons dan zo vaak aan de zelfde steen stoten? Risico managers helpen scenario’s te ontwikkelen om bedrijven voor te bereiden op allerlei gebeurtenissen. Dan is het natuurlijk mooi om iets te verzinnen dat zich nog nooit heeft voorgedaan, maar het is makkelijker en wellicht zelfs effectiever om voorbereid te zijn op gebeurtenissen die zich al wel eens hebben voorgedaan. De kans is waarschijnlijk zelfs groter dat iets zich herhaalt dan dat het voor het eerst gebeurt.
Denk daarbij aan natuurgeweld of, en daar komt ie: een pandemie. Het Covid 19 virus is weliswaar nieuw, maar het idee van een wereldwijd virus natuurlijk niet. De pest, de Spaanse griep, HIV, SARS, Ebola, de Mexicaanse griep, er zijn meerdere malen virussen geweest waarvan we het verhaal kennen. Welke lessen hebben we getrokken uit die gevallen?
Zwarte zwanen
In zijn klassieker ’the Black Swan’ beschrijft Nassim Taleb dat de gebeurtenissen in de wereld vele malen meer random zijn dan dat de meeste mensen kunnen vermoeden. Hij schrijft dat alle belangrijke gebeurtenissen uit de geschiedenis voortkomen uit totaal onverwachte gebeurtenissen die een enorme impact hebben en achteraf prima te verklaren zijn. Of dat nu de uitbarsting van de Vesuvius is, de moord op Frans-Ferdinand, Tjernobil, de val van de Sovjet Unie et cetera.
‘Gebeurtenissen die grote consequenties gehad hebben en op dat moment onverwacht waren.’ Volgens die definitie is het Covid-19 virus geen zwarte zwaan: het is regelmatig voorspeld dat er een nieuw virus aan zit te komen. Hooguit was het tijdstip onbekend. Waarom zijn veel overheden en bedrijven dan toch verrast? Waarom waren er geen draaiboeken gemaakt, is die aandacht besteed aan gebeurtenissen die zich nog nooit hebben voorgedaan?
Het lijkt erop dat we toch nog steeds onvoldoende leren van onze geschiedenis en dat het Coronavirus als een paard van Troje heeft toegeslagen.
Geschreven door Rob van Erp en Wim Pauw, docenten van de masterclass: Inleiding Operational RIsk Management
Creating Insights biedt opleidingstrajecten voor de Finance Professionals binnen uw organisatie. We helpen je bij het up-to-date houden van kennis en verbeteren van professionele vaardigheden. De focus ligt hierbij op 3 kerngebieden: Financiële Technologie en Innovatie, Leiderschap en Persoonlijke Ontwikkeling en Financiële Updates. Meer weten? Klik hier
Lees ook onze andere blogs, bijvoorbeeld Lean finance: hoe doe je dat?
